آشنایی با آثار حسن ظن

اولین گامی که در جهت نیل به آرامش در خانواده مؤثر است، دوری از نگرانی است که یکی از راه‌های کسب آن، حسن ظنّ به همسر می‌باشد.
 

فردی که به دیگران خوش‌گمان است و رفتارهای سؤال‌برانگیز آنان را توجیه می‌کند، مهم‌ترین دست آورد را برای خود کسب می‌کند و آن این که آسوده‌خاطر بوده و از افکار منفی که آسایش او را مختل می‌کند، به دور خواهد بود. در مقابل، فرد بدگمان چون همواره منفی‌نگر است و جنبه ی نامطلوب رفتار دیگران را می‌پذیرد، آرامش و آسایش خود را از دست می‌دهد و همیشه پریشان خاطر، مضطرب و نگران خواهد بود. 

امیرالمؤمنین (علیه السّلام) حسن ظن را تخفیف ‌دهنده ی همّ و غم دانسته است و می‌فرماید: «حسن الظن یخفّف الهم». (1) و آن را مایه ی راحتی دل معرفی کرده و فرموده اند: «حسن الظن راحه القلب»؛ (2) این نکته روشن است که اولین گامی که در جهت نیل به آرامش در خانواده مؤثر است، دوری از نگرانی است که یکی از راه‌های کسب آن، حسن ظنّ به همسر می‌باشد.

هنگامی که فرد رفتار سؤال برانگیز دیگری را توجیه می‌کند، از آن رو که به او بدبین نیست، درصدد تجسّس امور وی نیز بر نمی‌آید و به این ترتیب زمینه را برای بروز ناهنجاری‌های اخلاقی دیگر از بین می‌برد؛ ولی بدگمانی مقدمه‌ای است که بدگمان را ناخودآگاه به ارتکاب دیگر امور ناپسند (از جمله تجسّس و غیبت) می‌کشاند. شاید از همین رو است که خداوند متعال در آیه ۱۲ سوره ی مبارکه حجرات پرهیز از بدگمانی را بر تجسّس و غیبت مقدّم ذکر کرد، چرا که ابتدا فرد سوء ظن پیدا می‌کند، سپس برای بررسی و اثبات آن، اقدام به تجسّس می‌کند و آن گاه که آن را احراز کرد، به غیبت مبتلا می‌شود.

(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لاَ تَجَسَّسُوا وَ لاَ یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً) ای کسانی که ایمان آورده اید! از بسیاری گمان‌ها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمان‌ها گناه است و هرگز ( در کار دیگران ) تجسّس نکنید و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند.

بنابراین حسن ظن، عاملی است که فرد را از فرو غلطیدن در بسیاری از گناهان باز می‌دارد؛ از این رو امام علی (علیه السّلام) آن را باعث سلامت دین دانسته و فرموده اند: «حسن الظن راحه القلب و سلامه الدین». (3) و سوء ظن را فسادگر امور و برانگیزاننده بر شرور معرفی کرده و فرموده اند: «سوء الظن یفسد الامور و یبعث علی الشرور». (4) بدیهی است سوءظن به همسر نیز، به تجسّس، غیبت و … درباره ی او می‌انجامد و عاملی مهم در سردی روابط خانوادگی به شمار می‌رود.
 

حسن ظن به دیگران در پی آرامش روحی و روانی از سویی و دوری از گناهان و رذایل اخلاقی از سوی دیگر، محبّت دیگران را به فرد جلب می‌کند و آنان را به وی علاقمند می‌گرداند: «عن علی (علیه السّلام): من حسن ظنّه بالناس حاز منهم المحبّه؛ (5) کسی که به مردم گمان نیک برد محبّت آنان را به خود جلب می‌کند.»

خداوند متعال بنای خانواده را بر اساس مودّت و رحمت قرار داده (6) و از آن جا که یکی از عوامل جلب آن، حسن ظنّ به همسر است، این فضیلت اخلاقی تأثیری شگرف بر استحکام بنیاد خانواده بر جای خواهد گذاشت. متأسفانه امروز یکی از عواملی که روابط خوب همسران را دچار آشفتگی و زوال می‌کند، بدگمانی به همسر است که در موارد زیادی در پرتو سخن چینی و مغرضان پدید می‌آید.

پی نوشت ها:
1- عبدالواحد آمدی، غررالحکم، ص ۲۵۳
2- همان.
3- همان.
4- همان، ص ۲۶۳
5- همان، ص ۲۵۳
6- روم، ۲۱-

منبع: حسین زاده، علی؛ (۱۳۹۱)، همسران سازگار: راهکارهای سازگاری، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ سیزدهم